برگرفته از: ElementsOfCinema

. فیلمسازی مستند چه ویژگی‌هایی دارد؟

برخلاف سینمای روایی که به نقل داستان‌های زاده تخیلات افراد مختلف می‌پردازد، فیلمسازی مستند به پرده برداشتن از حقایق و بیان وقایع تاریخی اختصاص دارد. فیلم‌های مستند درباره پدیده‌های مختلفی ساخته می‌شوند؛ مانند شکار غیر قانونی جانوران در خطر انقراض، کمپین‌های ریاست جمهوری، جنگ یا سقوط رژیم نازی.
با وجود اینکه مستند‌ها به بیان رویداد‌های واقعی می‌پردازند، خیلی از آنها حقایق را به درستی به تصویر نمی‌کشند. فیلمسازان، همانند دیگر هنرمند‌ها، همواره از قدرت دست کاری و تغییر اطلاعات برخوردار بوده‌اند. به همین دلیل، در برخی موارد ممکن است شاهد تغییر واقعیت توسط آن‌ها باشیم.

• فرم «روایی» یا Narrative به بیان داستان اختصاص دارد.
برخی افراد مانند ژاک پرن (Jacques Perrin) با فیلم مهاجرت بالدار (Winged Migration) تصمیم می‌گیرند تنها به روایت رخداد‌‌ها بپردازند در حالیکه برخی دیگر، مانند مایکل مور (Michael Moore) در فیلم بولینگ برای کلمباین (Bowling for Columbine) ترجیح می‌دهند حقایق را قضاوت کنند. برخی فیلمسازان دیگر مانند لنی ریفنشتال (Leni Riefenstahl)، سازنده مستند پیروزی اراده (Triumph of the Will) درباره رژیم نازی، ترجیح می‌دهند مخاطب را با موضوعی بیگانه سازند.
بدون توجه به اهداف، از سه فیلم ذکر شده در بالا همواره به عنوان مستند یاد می‌شود؛ زیرا به بیان رویداد‌های واقعی می‌پردازند.

ساختار کلی در فیلمسازی مستند:
هسته یک فیلم مستند از یک ایده کلی و پیش برنده آن تشکیل می‌شود. ساختار این فرم فیلم به نوعی در نظر گرفته شده که سازنده، قدرت و اختیار کامل برای هدایت و منحرف ساختن مخاطب را در اختیار داشته باشد. حتی صادق‌ترین کارگردان‌ها از موقعیت خود سوء استفاده کرده و نظرات شخصی خود را وارد آثارشان می‌کنند.

فیملسازان مستند این سلاح‌ها را در اختیار دارند:
– روایت صدای خدا: این سلاح، همان صدایی است که همیشه در فیلم‌های مستند شنیده می‌شود. دلیل استفاده از کلمه «خدا»، تاثیر بیش از اندازه‌ این صدا در فیلم‌های مستند است. در سینمای روایی (Narrative)، این نوع صدا‌ها برای بیان داستان و نظرات به کار می‌روند؛ در مستند‌ها این صدا برای به زبان آوردن «حقایق» استفاده می‌شود. اگر جمله «تنها ۸۰ پاندا در دنیا باقی مانده است» را با صدایی عمیق بشنوید، احتمالا آن را باور خواهید کرد. به همین دلیل بسیاری از گویندگان معروف، مردان اهل بریتانیا هستند.

– ارائه اسناد: برای رسیدن به نقطه‌ای متقاعد کننده، فیلمساز باید مدرکی از منابع معتبر ارائه دهد. مقالات وبسایت‌ها و نشریات معتبر، بیانه‌های بانک، اسناد دولتی و فیلم‌ها همگی مدارکی محکم برای مستند‌ساز‌ها محسوب می‌شوند. جالب است حتی با سوء استفاده از این مدارک معتبر نیز می‌توان مخاطبین را منحرف ساخت.

– مصاحبه‌ها: همانند مورد قبلی، استفاده از مصاحبه‌ها نیز در فیلم‌های مستند به عنوان مدارک معتبر، مرسوم است. به عنوان مثال در فیلم Super Size Me، به این علت که سازنده هیچ اطلاعاتی درباره سلامت قلب ندارد، تصمیم می‌گیرد با یک متخصص در این زمینه صحبت کند.

– شاهد متخصص: شاهد متخصص کسی است که درباره موضوع در حال جستجو، دانش و اطلاعات بالایی دارد. به دوش کشیدن چنین مسئولیت، تجربه بالایی می‌طلبد. یک کشاورز بی‌سواد نیز می‌تواند در مستندی درباره کشت گیاهان مختلف، به عنوان متخصص فعالیت کند. این موضوع به عنوان یک قانون کلی پذیرفته شده است که مخاطب، حرف یک فرد متخصص را بهتر قبول می‌کند. چنین افرادی همیشه مورد مصاحبه قرار نمی‌گیرند؛ در برخی موارد ویدیو‌ها و بیانه‌ها در فیلم به نمایش در می‌آید.

برگرفته از: ElementsOfCinema